راهنمای جامع خرید عقیق شجر: چطور سرتان کلاه نرود؟

آیا می‌دانستید تصویری که در «عقیق شجر» می‌بینید، یک نقاشی ۳۰ میلیون ساله است که توسط طبیعت کشیده شده؟ عقیق شجر (Dendritic Agate) یکی از مرموزترین سنگ‌های جهان است که هیچ دو قطعه‌ای از آن شبیه هم نیست. اما همین منحصر‌به‌فرد بودن، بازار این سنگ را پر از نمونه‌های تقلبی، لیزری و رنگ‌شده کرده است. در این مقاله تخصصی، رازهای تشخیص شجر اصل را برملا می‌کنیم.

۱. عقیق شجر چیست؟ (پایان یک افسانه قدیمی)

بگذارید همین ابتدا یک باور غلط رایج را اصلاح کنیم: نقش‌های داخل عقیق شجر، فسیل گیاه یا خزه نیستند!

اگر با ذره‌بین به داخل سنگ نگاه کنید، کریستال‌هایی را می‌بینید که شبیه درخت رشد کرده‌اند. نام علمی این پدیده «دندریت» (Dendrite) است. این نقش‌ها زمانی شکل می‌گیرند که آب‌های زیرزمینیِ غنی از املاح معدنی، به داخل ترک‌های میکروسکوپی سنگ عقیق نفوذ می‌کنند.

نقش‌های سیاه و خاکستری: حاصل نفوذ اکسید منگنز.
نقش‌های قرمز و زرد (پاییزی): حاصل نفوذ اکسید آهن.

۲. فاکتورهای قیمت‌گذاری: چرا قیمت‌ها نجومی متفاوت است؟

شاید بپرسید چرا یک نگین شجر ۲۰۰ هزار تومان است و دیگری ۲۰ میلیون تومان؟ قیمت عقیق شجر سلیقه‌ای نیست و بر اساس ۴ فاکتور استاندارد جهانی تعیین می‌شود:

الف) وضوح تصویر (Clarity & Definition)

مهم‌ترین فاکتور! نقش‌های داخل سنگ باید مثل یک عکسِ باکیفیت، واضح و شارپ باشند. اگر نقش‌ها تار، مه‌آلود یا پخش‌شده باشند، ارزش سنگ به شدت افت می‌کند.

ب) شباهت به واقعیت (The Scene)

سنگی که نقشش دقیقاً شبیه به یک «منظره کامل» باشد (مثلاً درختی در کنار برکه، غروب خورشید در جنگل، یا حیوانات) بسیار گران‌بها و کلکسیونی است. شجرهایی که فقط لکه‌های سیاه پراکنده دارند، ارزان‌ترین نوع هستند.

ج) رنگ زمینه (Background Color)

تضاد رنگی (Contrast) نقش مهمی دارد. بهترین شجرها آن‌هایی هستند که زمینه «سفید یخی» یا «عسلی شفاف» دارند تا نقش‌های سیاه یا رنگی روی آن‌ها به‌خوبی خودنمایی کنند. زمینه‌های کدر و خاکستریِ چرک، ارزش پایین‌تری دارند.

۳. انواع عقیق شجر در بازار ایران

ایران (به‌ویژه خراسان جنوبی) یکی از قطب‌های عقیق شجر در دنیاست. محبوب‌ترین انواع آن عبارتند از:

شجر پاییزی (Autumn Agate): دارای رنگ‌های گرم مثل زرد، نارنجی و قهوه‌ای است که حس فصل پاییز را منتقل می‌کند. این مدل طرفداران بسیار زیادی دارد.
شجر دریایی (Marine Agate): نقش‌های آن شبیه به جلبک‌ها، مرجان‌ها و گیاهان کف دریاست و معمولاً ته‌مایه‌ی سبز یا آبی دارد.
شجر شکوفه: نقش‌ها شبیه به درخت نیستند، بلکه لکه‌های گرد رنگی (مثل شکوفه‌های بهاری) در دل سنگ دیده می‌شوند.

۴. هشدار: چطور سرمان کلاه نرود؟ (تشخیص تقلب)

این بخش را با دقت بخوانید تا پولتان را برای یک تکه شیشه یا سنگِ خراب شده هدر ندهید.

⚠️ روش ۱: تشخیص شجر لیزری (خطرناک‌ترین نوع)

کلاهبرداران با دستگاه لیزر، نقش‌های بسیار زیبا و دقیقی را روی عقیق‌های ساده حک می‌کنند.
راه تشخیص: سنگ را از پهلو نگاه کنید یا از ذره‌بین استفاده کنید. در شجر اصل، نقش‌ها سه بعدی هستند و در عمق سنگ نفوذ کرده‌اند (مثل ریشه درخت). اما در شجر لیزری، نقش‌ها کاملاً سطحی، تخت و بدون عمق هستند.

⚠️ روش ۲: رنگ‌های مصنوعی (Dyeing)

طبیعت رنگ نئونی ندارد! اگر سنگی دیدید که رنگ‌های سبز فسفری، صورتی جیغ یا آبی کاربنی غیرطبیعی دارد، شک نکنید که رنگ‌شده است. شجر اصل رنگ‌های خاکی و ملایم دارد.

⚠️ روش ۳: سنگ‌های دو تکه (Doublet)

گاهی یک ورقه‌ی نازک از شجر را روی یک سنگ بی‌ارزش یا شیشه می‌چسبانند تا ضخیم به نظر برسد. به لبه‌های نگین (جایی که روی رکاب سوار می‌شود) دقت کنید؛ اگر خطی دیدید که سنگ را دو نیم کرده، آن سنگ دو تکه است.